HISTORIA PIENIĘDZY

W początkowych latach rozwoju cywilizacji najpowszechniejszym mechanizmem przeprowadzania transakcji gospodarczych był barter – bezpośrednia wymiana jednego produktu na inny. W ten sposób rybak mógł na przykład dostarczyć kawałek ryby kowalowi
w zamian za żelazne gwoździe. Wraz z rozwojem społeczeństw wymiana handlowa stawała się jednak coraz bardziej złożona. Z jednej strony trudno było precyzyjnie określić wartość towarów, aby zapewnić ich równoważność, a także przetransportować duże ilości ciężkich
i nieporęcznych produktów do miejsc wymiany. Z drugiej strony problemem było znalezienie partnera handlowego, który jednocześnie potrzebowałby tego, co się posiadało, i był gotów zaoferować w zamian to, czego samemu się potrzebowało.

Pieniądze pojawiły się jako rozwiązanie wszystkich wspomnianych trudności. Były łatwe do przenoszenia, dzielenia i przechowywania, a także eliminowały problem ustalania równoważnych wartości w wymianie.

Pierwszymi przedmiotami pełniącymi funkcję pieniądza były m.in. bydło, żelazo, sól, muszle, solony dorsz, skóry zwierzęce, zboże, cukier, tytoń czy gwoździe. Z czasem jednak metale szlachetne, takie jak srebro i złoto, stopniowo zaczęły dominować jako preferowana forma pieniądza towarowego.

W Mezopotamii srebro zaczęto stosować jako środek płatniczy już za panowania króla Shinkashidy, który rządził Uruk w XIX wieku p.n.e. Historycy odkryli pierwszy znany cennik, przedstawiający ilość towarów możliwych do nabycia za szekel, czyli określoną miarę srebra. W niektórych mezopotamskich kodeksach prawnych, m.in. w Kodeksie Hammurabiego, pojawiają się również przepisy przewidujące kary pieniężne za przestępstwa, wyrażane właśnie w szeklach.

Srebro i złoto, w przeciwieństwie do zboża, nie ulegały zepsuciu, co czyniło je niezwykle praktycznym środkiem wymiany i sprawiało, że szybko stały się powszechnie akceptowaną formą płatności. Regiony posiadające dostęp do tych kruszców czerpały znaczące korzyści gospodarcze. Przykładem jest królestwo Lidii w zachodniej Azji Mniejszej (na terenie dzisiejszej Turcji), gdzie wybito pierwsze monety w historii.

Królowie lidyjscy pod koniec VII wieku p.n.e. wyemitowali pierwsze znane monety, wykonane z białego złota, czyli tzw. „elektrum”. Były one bite, miały lekko zaokrąglony kształt
i spłaszczoną powierzchnię.

Z biegiem czasu niektóre obrazy całkowicie zastąpiły prążki. Najczęściej spotykanymi motywami na starożytnych monetach
z elektrumu są zwierzęta, przedstawione w całości lub w części. Są to zwierzęta dzikie i domowe, stworzenia rzeczywiste i mityczne, gatunki lądowe, wodne i latające, a także kręgowce i bezkręgowce.

Pomysł ten szybko został przyjęty przez Greków i wkrótce niemal każde greckie miasto i kolonia od południowej Francji po północne wybrzeża Morza Czarnego zaczęły produkować własne monety.

W III wieku p.n.e. Rzymianie przejęli ideę monety od Greków i stworzyli pierwsze w pełni zmonetyzowane społeczeństwo. Monety stały się powszechnym środkiem płatniczym
w codziennych transakcjach większości obywateli, co wygenerowało ogromny popyt. Rzymianie szybko dostrzegli potencjał monet nie tylko jako środka wymiany, lecz także jako narzędzia propagandy. Opracowali system skrótów i symboli, które umieszczali na monetach, a część z nich funkcjonuje do dziś.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego monety nadal pozostawały w obiegu, jednak handel
i działalność gospodarcza uległy znacznemu zlokalizowaniu. W średniowiecznej Europie monety były często bite przez lokalnych władców, a ich wartość różniła się w zależności od regionu. Aby ułatwić większe transakcje, kupcy i banki zaczęli wystawiać weksle oraz promesy, co położyło podwaliny pod pierwsze formy pieniądza papierowego.

Papierowe pieniądze po raz pierwszy pojawiły się w Chinach w okresie panowania dynastii Tang i Song, a do Europy dotarły dopiero w XVII wieku. W odróżnieniu od monet były znacznie łatwiejsze w transporcie i sprzyjały rozwojowi bardziej złożonych sieci handlowych. Z czasem rządy państw oraz banki centralne zaczęły wprowadzać oficjalne waluty, regulować ich wartość i tworzyć ujednolicone systemy bankowe.

Współcześnie pieniądz wciąż ewoluuje. Cyfrowe metody płatności, karty kredytowe oraz bankowość internetowa zmieniły sposób dokonywania transakcji. W ostatnich latach pojawiły się także kryptowaluty, takie jak Bitcoin, oferujące nowe możliwości przechowywania
i przesyłania wartości bez udziału tradycyjnych instytucji bankowych. Mimo tych innowacji podstawowe funkcje pieniądza – jako środka wymiany, jednostki rozliczeniowej i środka przechowywania wartości – pozostają niezmienne.

Źródła:

American Numismatic Association. (n.d.).
History of Money Exhibit. https://www.money.org/money-museum/history-of-money/
Britannica. (n.d.).
Origins of coins. https://www.britannica.com/money/coin/Origins-of-coins
Garzón Espinosa, E. (2019).
The origin of money from the money-debt approach. Iberian Journal of the History of Economic Thought, 6(1), 37–54. https://doi.org/10.5209/IJHE.64117
National Geographic. (n.d.).
Nacimiento de la moneda. https://historia.nationalgeographic.com.es/a/nacimiento-moneda_16542